Osmanlı’nın en önemli Mevlevihane’lerinden biri olan Yenikapı Mevlevihanesi İstanbul’un sembollerinden biri olduğunu söylemek yanlış olmaz. Birçok ilim ve devlet adamın yetişmesinde rol alan Mevlevihane’nin rahle-i tedrisinden geçen Itri, Şeyh Galip, Ali Nutki ve İsmail Efendi tarihimizin önemli simalarından yalnızca birkaçı.
Padişahlar tarafından da birçok kez ziyaret edilen ve buradaki ders halkalarına iştirak etme konusunda gayretli davranan birden fazla Sultan’dan söz etmek mümkün. Mevlevihane içerisinde İslami ilimler, musiki, botanik, nebatat ve tebabet dersleri verilirdi. Bugün musikinin büyük ustası olarak bilinen Itri, Mevlevihane dervişlerinden birisidir.
Çilehaneleri, hayrına yemek dağıtan aşevleri, medresesi ve kütüphanesi ile bir külliyeyi andıran Mevlevihane, Zeytinburnu Kültür Projesi kapsamında restore edilen ve bugünkü hali ile İstanbul’un ziyaret edilmesi gereken noktaları arasına giren tarihi miraslarımızdan sadece biri.
Zeytinburnu Gezi Videomuz
Mevlevihane detaylarına geçmeden önce, sizlere mutlaka izlemek isteyeceğiniz keyifli bir video hazırladık. Daha çok video gelmesi için lütfen Youtube Kanalımıza Abone olun. Desteğiniz için şimdiden teşekkürler. :)
Yenikapı Mevlevihanesi hakkında bilgiler
1900’lü yıllarda geçirdiği üç büyük yangından dolayı zarar gören yapının orijinal yapısını bozmadan yeniden inşa edildiğini not edelim. Ancak baştan sona bir inşa edilme söz konusu değil. Hemen hemen her detayı orijinalliğini korusa da kütüphanelerin ve aşevlerinin olduğu kısımların toptan yıkılıp, aslına uygun şekilde yeniden inşa edilmiştir. Diğer bölümlerde ise, güçlendirme ve restore çalışmaları yapılmış ve bugünkü gösterişli halini almıştır. Mevlevihane’nin kütüphanesinde çıkan yangından sonra arşiv odasındaki tüm bilgi ve belgelerin yanmış olması çok büyük kayıp.
Mevlevihane’nin en büyük semahanesi yangın soncunda zarar gören kubbeler arasında idi. Ancak yenileme çalışmaları ile aslına uygun şekilde yapıldı. Koca kubbe için en sağlam ahşaplar seçildi ve Osmanlı ahşap tekniğine uygun biçimde Mevlevihane’ye kazandırıldı. Buranın arazisi üzerinde 1955’den beri kaçak yapılaşmalar hakimdi. Vakıf arazisi olmasına rağmen kaçak inşa edilen yapıların hepsi kamulaştırıldı ve yıkıldı. Bahçesi yeniden düzenlendi ve salkım ağaçlarından, güllere ve lalelere kadar zengin bitkilerle süslendi.
Mevlevihane kim tarafından yapıldı?
Bilindiği üzere Osmanlı’nın en önemli askeri kollarından Yeniçeri’lerin hemen hepsi Mevlevi tarikatına mensuptu. Bunda, sevilen ve sayılan Yeniçeri Ocakları Ağası Malkoç Mehmet Efendi’nin Mevlevi müritlerinden olmasının payı büyük. 1597’de Konya’dan sonra ikinci büyük Mevlevihane’nin İstanbul’a inşa edilmesini sağlayan da Malkoç Efendi’dir. Seferde bulunmadığı dönemlerde İstanbul’da bulunmak durumunda olan Malkoç Efendi, bir Mevlevihane’nin de İstanbul’da bulunması gerektiğini münasip görür ve yapılması için kendi birikimlerini kullanır. Ancak Malkoç Efendi’nin Mevlevihane’yi yaptırmasındaki nedeninin farklı olduğunu anlatan eserler de var. Onlardan biri şöyle der:
Hafız Paşa kumandasında Bağdat ve Revan seferlerine iştirak eden Malkoç Efendi’nin Yeniçeriler ile yaşadığı bazı anlaşmazlıklar nedeniyle ölüm cezasına çarptırılacağına yönelik kuşkular dolaşır. Sefer dönüşü Malkoç Efendi, Konya’ya uğrar ve burada selametle İstanbul’a varmam halinde Mevlevihane yaptıracağına yönelik dua eder. İstanbul’a döndükleri zaman herhangi bir cezaya çarptırılmayan Malkoç Efendi, verdiği sözü yerine getirir. Yenikapı’daki yere Mevlevihane kurar.
İlk Şeyh: Ali Kemali Dede
Mevlevihane açıldıktan sonra ilk Mesnevi’yi okuyan Ali Kemali Dede, Sultan beratını alarak şeyhlik makamına oturur. Kısa süre içerisinde hem devlet adamları hem de İstanbullular tarafından yaygın olarak ziyaret edilen bir yere dönüşen Mevlevihane, dönemin sadrazamı Mehmet Paşa’nın sık sık uğradığı ve Malkoç Efendi’den sonra ağalık makamına erişen Yeniçerili Tırnakçı Hasan Ağa’nın uğrak yeri haline gelir. Devlet ricali üzerinde büyük etkileri olan Mevlevihane, Tekke ve Zaviyelerin kapatılmasına yönelik kanuna kadar aktifliğini koruyan bir dergah olmuştur.
Mevlevihane’nin batı kısmında yer alan büyük türbede kırk sanduka yer alır. Hepsi de, Mevlevihane’de şeylik yapan kişilerdir. Ebubekir Çelebi ile Velet Çelebi, önemli simalardan yalnızca ikisidir.
Yenikapı Mevlevihanesi’ne nasıl gidilir?
Adres: Merkezefendi Mh. Fatih Sultan Mehmet Üniversite Kampüsü, 34015 – Zeytinburnu / İstanbul
Nasıl gidilir?: Merkez Efendi Mahallesi sınırları içerisinde bulunan Yenikapı Mevlevihanesi’ne metrobüs veya tramvay ile kolayca erişilebilir. Bunun için Eminönü’nden Cevizlibağ tarafına yönelen tramvayları kullanmanız ve Cevizlibağ durağında inmeniz gerekir. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi tarafına yürüyerek, birkaç dakikaya Mevlevihane’ye ulaşılabilir. Metrobüs ile de Cevizlibağ durağında inmeniz ve yürüyerek Mevlevihane’ye ulaşmanız mümkündür. Konum bilgisi için tıklayın.