Ülkemizde her bölgenin kendine has yöresel halk oyunları var. Peki hangi oyun hangi yöreye ait biliyor muyuz? Türkiye, dört tarafı doğal güzellikler ve turistik yerler ile çevrili bir ülke olduğu gibi kültürel açıdan da oldukça zengin bir ülke olmayı başarır. Bu anlamda Türkiye’nin hemen her noktasında kültürel bir farklılığı gözlemlemek mümkün olur. Kuzeye gittiğinizde keşfedeceğiniz kültürel özelliklerin güney bölgelerde oldukça farklılık göstereceğini ifade etmek gerekir.
Halk oyunları konusunda da kültürel çeşitliliğin ciddi manada yüksek seviyelerde olduğu Türkiye’de halk oyunlarının bölgede yaşanan olaylardan türemesi de çeşitlilikte etkilidir. Bu nedenle aynı yörede bulunan yerleşim yerleri arasında dahi halk oyunları konusunda farklılıktan söz etmek mümkün olur.
Ülkemizde Hangi Oyun Hangi Yöreye Aittir?
Siz de Türkiye’deki farklılığı keşfetmek ve hangi oyun hangi yöreye ait öğrenmek istiyorsanız sizler için hazırladığımız yöresel halk oyunları Listesine bir göz atmalısınız!
Hora – Trakya Bölgesi
Trakya Bölgesi’nin en önemli kültürel unsurlarından bir tanesi olan Hora; Yunancada ‘Oyun’ anlamına gelen Horos kelimesinden türemiştir. Bölge insanının sıcak kanlı ve hareketli özelliklerini yansıtan oyunun hızlı ritimli ve kıvrak hareketler gerektiren bir halk oyunu olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle ayakların ön planda olduğu bu oyunu Çanakkale, Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ illerinde gözlemlemek mümkündür. Hora’yı kadın ve erkeklerin karışık oynadığı söylenebilir.
Zeybek – Ege Bölgesi
Ege Bölgesi’nin simgelerinden bir tanesi olarak kabul edilebilecek olan Zeybek, bir kahramanlık hikayesinin temsilidir. Halkı koruyup kollayan bir cesur adam olarak kabul edilen Zeybek; ağır ve zor hareketler içerir. Kolların iki yana ağır bir şekilde açılması ve zaman zaman dizin yere vurulması ile sergilenen Zeybek oyununun kendi içinde de türleri olduğunu söyleyebiliriz. Zeybek oyununu icra edenler sadece erkeklerdir. Zeybek’in en çok oynandığı yerler İzmir, Aydın, Denizli, Muğla ve Manisa’dır.
Teke Zortlatması – Batı Akdeniz Bölgesi
Teke Zortlatması ya da Değişmeli Oyun olarak bilinen bu halk oyununun Zeybek ile sık sık karıştırıldığını ifade etmek gerekir. Zeybek’e göre farklı olan bu oyunun Yörükler tarafından oynandığını ifade edebiliriz. Tekenin kızıştığı dönemlerde sergilediği hareketlerden esinlenilerek ortaya konan bu oyunun yelleme ve hoplatma olmak üzere 2 farklı kısımdan oluştuğu söylenebilir. Teke Zortlatması; Burdur, Isparta, Antalya ve Fethiye’de yaygın bir şekilde icra edilmektedir.
Horon – Doğu Karadeniz Bölgesi
Doğu Karadeniz ve Horon birbiri ile özdeşleşmiştir. Karadeniz’in hepsinde oynandığı düşünülen bu oyunun aslında sadece Doğu Karadeniz Bölgesi’nde icra edildiğini vurgulamalıyız. Hızlı ayak hareketleri ve el – omuz kıvraklıkları ile ortaya konan Horon’un farklı türleri olduğunu ifade etmek gerekir. Erkek horonu, kız horonu, karma horon ve sözlü horon bu çeşitler arasında sayılabilmektedir.
Doğu Karadeniz’de Horon oldukça yaygın bir şekilde oynanıyor olsa da her adımda farklı bir türüne rastlamak mümkündür. Bu nedenle de bölgedeki her hızlı ve hareketli oyuna genel manada Horon adı verilir.
Bar – Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi
El ele tutuşmak anlamına gelen Bar; doğu bölgelerinde oynanan halay ile oldukça benzerlik göstermektedir. Bar oyununun halaydan ayıran en önemli özelliği el ve kol hareketlerinin ön planda olmasıdır. Erkek ve Kadın barları olmak üzere farklı türleri bulunan bu oyunların toplamda 28 çeşidi vardır.
Ezgilerine bakıldığında oldukça ağır hareketler içeren Bar’ın en çok Erzurum, Erzincan, Gümüşhane ve Bayburt’ta icra edildiği söylenebilir. Bar’a eşlik eden çalgılara bakıldığında ise davul, zurna, akordeon ve tulum ön plana çıkar.
Halay – Doğu ve Güneydoğu Anadolu
Kürtçede ‘Ayağa Kalkmak’ anlamına gelen ‘Hilayi’ sözcüğünden türemiş olan bu oyunun Kürtçe ağırlıklı ezgiler eşliğinde oynandığı söylenebilir. Erkek ve kadınların yan yana gelerek oynadıkları oyunda el ele ve omuz omuza dizilmek esastır. Davul ve zurnanın ritim tuttuğu halayda çok farklı türler bulunur.
Doğu’da hemen her il ve ilçede bir halay çeşidinden söz etmek mümkündür. Halaydaki çeşitliliğin kültürel bir zenginlik olarak kabul edildiği de söylenebilir. Ritim genel manada hızlı olsa da halay türüne göre ritmin artıp azaldığı türlerden de söz etmek gerekir.
Bengi Oyunu – Balıkesir ve Çevresi
Balıkesir başta olmak üzere Marmara Bölgesi’nin belli bölgelerinde oynanan Bengi aslında Zeybek oyununun bir çeşidi olarak kabul edilebilmektedir. Diz vurma ve çökmelerin oyunun en dikkat çekici özellikleri olduğunu ifade etmek gerekir. Bengi oyununda gerçekleşen çökme savaşta öldürülen düşman sayısı kadar gerçekleşir. Bu da oyunun bir kahramanlık gösterisi olduğunu kanıtlar.
Çayda Çıra – Elâzığ
Elâzığ yöresinde oynanan ve halayın bir türü olarak kabul edilen Çayda Çıra; kadın ve erkeklerin ortak bir şekilde icra ettikleri oyunlardan bir tanesidir. Ele alınan mumlar ile oynanması nedeni ile Mumlu Dans adıyla da anılan Çayda Çıra’nın genellikle düğünlerde sergilendiği ifade edilir.
Oyunun oynanışında kendine has ezgilerin ve söyleyişlerin hâkim olduğunu ifade etmek gerekir. Yöresel kıyafetler ile oynanan ve oldukça etkileyici bir oyun olduğu kabul edilen Çayda Çıra’nın bir çember şeklinde dizilmiş insanlar tarafından icra edildiğini ifade etmek gerekir.
Reyhani – Mardin
Reyhani, Mardin’in en eski ve köklü geleneklerinden bir tanesi olarak bilinir. Bölgenin mistik özelliklerini yansıtan ve oldukça etkileyici bir oyun olan Reyhani; bir kadın ve bir erkek tarafından oynanır. Reyhani’nin ön plana çıkan özelliği ağır hareketler ile icra edilmesi ve kadın – erkeğin karşılıklı olarak ritmik hareket etmesidir.
Reyhani’de ritmik hareketlerin yanı sıra diz çökme ve ellerin havaya kaldırılması da vardır. Bölgenin özelliklerini yansıtan ve insanı içine çeken oldukça etkileyici müziği ile Reyhani’yi icra etmek için oldukça esnek olmak gerekir. İcra etmesi oldukça güç bir oyun olan Reyhani ülkemizin en değerli halk oyunlarından bir tanesidir.
Kaşık Oyunları – Anadolu
Anadolu’nun pek çok bölgesinde oynanan bir oyun olan Kaşık Oyunları ellerine kaşık alıp ritmik bir şekilde oynayan erkek oyunudur. Kaşık ritmi ve müziğin eş zamanlı olarak hareketlenip yavaşlaması bu oyunun en değerli ayırt edici özellikleri olarak kabul edilir. Anadolu’nun pek çok noktasında oynansa da bölgesel farklılıklar vardır. Bu nedenle tek bir kaşık oyunundan söz etmek mümkün değildir.
Siz okurlarımız için Ülkemizde hangi oyun hangi yöreye ait? kısa, kısa bilgiler vermeye çalıştık. Bu yazımızda olmasını düşündüğünüz yöresel halk oyunları varsa bize yorum olarak mutlaka gönderin.
