On Gözlü Köprü / Diyarbakır
Diyarbakır’da bulunan On Gözlü Köprü’nün tarihi, özellikleri ve buraya nasıl gidilir?, nerededir? bu yazımızda sizler için kaleme aldık.
Diyarbakır adı geçtiği zaman aşağıda anlatacağımız on gözlü köprünün yanı sıra daha nice tarihsel değeri bulunuyor.Bunlardan bazıları hevsel bahceleri ,dört ayaklı minare ,Hz.Süleyman camii,Cemil Paşa konağı ve daha birçok camisi ve yapıları sadece sayabildiğimiz bir kaçı diyebiliriz.Tüm tarih için bu kadar önem taşıyan Diyarbakır için açık hava müzesi olarak adlandırmak abartı olmayacaktır.Diyarbakır içindeki tarihi yapı ve mekanlar sadece içinde yaşayanlar için değil tüm Anadolu ve insanlık için çok büyük önem ve ilgi arz ediyor.
Bu tarih şehrinin öne çıkan ve ün kazanan yapılarından olan On gözlü köprü Diyarbakır için sembol bir yapıdır.On gözlü köprü Diyarbakırın içinde efendiliğini koruyan dicle nehrinin iki yakasını yüzyıllardır birbirine bağlayan köprü işlevini kusursuz olarak yerine getiriyor.Bu önemli şehirde meydana gelen tüm savaş ve tehlikelerde ilk korunan ve muhafaza altına alınan yapı olmuştur.Bunun nedeni ise Diyarbakır’a geçmek için kullanılan tek bağlantı olmasından dolayıdır.
On Gözlü Köprü Hakkında Bilgiler
On gözlü köprü ,dicle nehri ile yüzyıllardır arkadaşlığını kusursuz şekilde sürdürüyor.Bu iki arkadaştan biri olan dicle nehrinin de tarihsel bilgisinden bahsetmek gerekir.Bir rivayete göre Danyal ( a.s )’e Allah tarafından bir vahiy gelir ve şöyle yapması bildirilir,
“Elinde bulunan asa ile suyun çıkmış olduğu mağaranın ağzından itibaren başlayarak bir çizgi çiz böylece su senin arkandan gelir. Fakat, dul kadınların ,yetimlerin, yoksulların,fakirlerin ve vakıfların malına ve mülküne geldiğin vakit, güzergahını değiştir ki su onlara zarar vermesin.”
Hz.Danyal Peygamber de Allah’ın emrettiği bu vahye itaat eder ve söylediği şekilde Dicle Nehri’nin yol güzergahını çıkmış olduğu noktadan başlamak suretiyle, elindeki asası ile Basra Körfezi’ne kadar çizerek dicle nehrinin akacağı yol haritasını tespit eder.Bu sayede yol güzergahı belirlenen dicle nehrinin akışı bazı kesimlerde yukarıda da anlatıldığı şekilde dünya malı ve mülklerine rast geldiğinde Hz. Danyal Peygamber emredildiği şekilde çorak ve ıssız yere doğru yönünü çevirmiştir.Bundan dolayı dicle nehrinin çıkmış olduğu yerden Basra körfezine kadar olan yol güzergahında çokça medreseler ve zikzaklar bulunur.Bahsettiğimiz bu önemli dicle nehrinin yol boyunca kıvrımlarının fazla oluşu akışına bakıldığında ise hiç kimseye zarar vermemesindeki hikmet bir peygamber in mucizesine de şahitlik eder. Bu nedenle İşte bu anlattığmız rivayetten dolayı çok kutsal ve önemli sayılmıştır tarih boyunca ve hala saygınlığını korumaktadır. Bu değerli ve önemli nehir on gözlü köprünün güneyine doğru olup Allaha giden yol adıyla da adlandırılır.
Diyarbakır’ın doğusunda bulunan kırklar dağı ilk insan Hz.Ademin yeryüzüne ilk indirilen yer olarak bilinir.Bu dağ ismini Hz.Ademin burada kırk suyla yıkandığı rivayetinden almaktadır.Bu dağ üzerindeki bir ayak izinin ise Hz.Ademe ait olduğu söylenmiştir.Bu tarihi köprü eski Diyarbakır-Mardin yolu üzerin bulunan dicle nehri üzerine inşa edilmiştir.Dicle Nehri’nin üzerine yapılan bu önemli köprününün, bünyesinde bulunan kitabesinde Nizamüddin ve Müeyyidüddeve tarafında yapıldığına ait olduğu bilgisi berlirtilmektedir.Bu yapının mimarisinin sahibi ise Sancaroğlu Ubeydoğlu Yusuf olduğu yazılarak kitabesinde kayda geçmiştir.
On Gözlü Köprü Tarihi ve Mimari Özellikleri
On gözlü köprü Mervaniler zamanında inşa edilmiştir, inşa tarihi 1065 olan on gözlü köprü, 178.00 m. uzunluğunda, 5.60 m. genişliğinde tasarlanmıştır.Adını aldığı on kemer yani gözden oluşmuş ve boyut babında en büyük kemer açıklığı da 14.70 m. olarak kayda geçmiştir.Bu köprü planında köprünün ortasındaki bulunan üç gözün üstü dar yapılmış batı tarafında yapılan beş gözün döşemesi ise daha da geniş yapılmıştır. On gözlü planı ile yapılan tarihi köprünün ayaklarındaki kemerler sivri şekilde yapılmıştır. Bu sivri yapılan ayaklardaki selyaranların ebatları değişkenlik gösterir, bazıları döşeme hizasına kadar yükselir iken bazılarında ise hiç bulunmaz.
Yapı siyah volkanik taşlarla inşa edilir iken,on gözlü köprünün güney cephesinin korkuluk ve kemerleri arasında uzun bir yazı frizi bulunuyor. Yapıya dahil olan bu friz köprünün ilk üç ayağını kapsıyor. Bu yazı iki satırlı olup çiçekli kufi yazı şeklinde yazılmıştır.Bu tarihi kitabe beyaz mermer üzerine yazılmış ve suyun rutubetinden dolayı okunamayacak şekilde deforme olmuştur.Günümüze kadar bir çok tadilat ve onarımdan geçen on gözlü köprü orijinalliği ve özelliğini yitirmiştir.Diyarbakır merkeze çok yakın olan on gözlü köprü,keçi burnundan bakıldığında asaletini manzara olarak sergilemektedir.
On Gözlü Köprü Fotoğrafları
On Gözlü Köprü Nerede? Ve Nasıl Gidilir?
Adres: Akçomak Mahallesi, Diyarbakır Mardin Yolu, 21750 – Çınar / Diyarbakır
Nasıl Gidilir: Diyarbakır şehrine 3 km. mesafede ve şehrin güneyinde Mardin Kapısının dışında bulunumaktadır. Özel araç ve ve toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlanmaktadır. Şehir merkezinden tabelaları takip ederek ulaşım mümkündür.
