İstanbul’un Tarihi Hanları ve Çarşıları
İstanbul’da yer alan tarihi hanlar ve çarşılar Osmanlı döneminden kalma ticaret merkezleri olarak hala günümüzde de faaliyet göstermektedir. Bu hanlarda yer alan dükkânlar, el sanatları, takı, tekstil, hediyelik eşya ve baharat gibi ürünleriyle yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir.
İstanbul’daki en ünlü çarşıları arasında Kapalıçarşı, Mısır Çarşısı ve İstiklal Caddesi’ndeki butik dükkanlar yer almaktadır.
Dipnot: İstanbul‘daki bu tarihi hanlara göz geçirirken, İstanbul’daki Tarihi Müzeler için oluşturduğumuz listemizi de mutlaka inceleyin.
İstanbul’un Tarihi Hanları ve Çarşıları
İstanbul’un tarihi hanları ve çarşıları, hem tarihi dokularını korumaları hem de ziyaretçilere sundukları zengin kültürel deneyimleri ile şehrin önemli turistik mekânları arasında yer almaktadır. Lafı daha fazla uzatmadan gelin bu İstanbul’un eşsiz tarihi hanlarına ve içerisindeki çarşılara yakından bakalım.
1. Kurukahveci Han
Bilinen bir diğer adıyla Kourou Kahvedji Han ( Kurukahveci Han ) 1912 yılında İhsan Kurukahveci tarafından yaptırılmıştır. Kurukahveci Han İstanbul’un Avrupa Yakası’nda bulunmaktadır. Kurukahveci Han, Eminönünde bulunan Tahsim Caddesi ve Çiçek Pazarı Sokağı arasında yer almaktadır.
Kurukahveci Han’ın ortakları olan Mehmet ve İhsan Kurukahvecinin akraba oldukları düşünülmektedir. Daha sonraları yaşanan anlaşmazlıklardan dolayı ayrıldıkları ve han’ın İhsan Kurukahveciye, isim hakkı ise Mehmet Kurukahveciye kaldığı düşünülmektedir.
2. Giritli Mustafa Paşa Han
İstanbul’un Fatih ilçesinde Çakmakçılar Yokuşu ve Fincancılar Sokağı’nın köşesinde bulunan, Sümbüllü Han’ın hemen yanında bulunan Giritli Mustafa Paşa Han 19. yüzyılda 1868 öncesinde inşa edilen Giritli Mustafa Paşa Han’ın tabelasında ise bazı kaynaklara göre Mustafa Paşa Han yazmaktadır. Giritli Mustafa Paşa Han 18. yüzyılın özelliklerini taşıdığı düşünülmektedir.
3. Büyük Yeni Han
İstanbul Fatih’te bulunan Çakmakçılar Yokuşunda bulunan Büyük Yeni Han, 1764 yılında III. Mustafa tarafından Büyük Valide Han’ın çaprazına yapılmıştır.
İstanbul’un en geniş ve ticaret hanı olarak bilinen Büyük Yeni Han, 3 katlı olmasının yanı sıra 5.180 m2’ye sahiptir. Büyük Yeni Han iki taraftanda eğilime sahip olan bir arazi üzerine yapılmıştır.
4. Büyük Valide Han
Türkiye’de bulunan 17. yüzyıl yapıları arasında bulunan Büyük Valide Han, Fatih’in Eminönü ilçesinde bulunan Çakmakçılar Yokuşu ve Tarakçılar Sokağı karşında yer almaktadır.
Büyük Valide Han IV. Murat’ın annesi Kösem Sultan tarafından, Cerrahbaşısı olan Mehmet Paşa Sarayı’nın yerine yapılmıştır. Büyük Valide Han’ın toplam üç avlusu bulunmaktadır.
Büyük Valide Han’ın üçüncü avlusunun kuzey kısmında Petrus Gyllius tarafından ismi verilen ve Evliya Çelebi tarafından saraya ait olduğu düşünülen İrene Kulesi, ikinci avlunun orta kısmında ise İran Mescidi yer almaktadır. Üsküdar Camiini de içinde barındıran Çinili Külliyesi, Kösem Sultan tarafından 1640 yılında yaptırılmıştır.
5. Büyük Yıldız Han
Eminönü, Mahmutpaşa Yokuşu, Sultan Odaları ve Yeşildirek Bakkal Sokakları arasında yer Büyük Yıldız Han’ın tek kapısı bulunmaktadır. Büyük Yıldız Han’ın yapımı ise 1817 olarak düşünülmektedir. Büyük Yıldız Han’ın mimarı ve kim tarafından inşa edildiği bilinmemektedir.
19. yüzyıl eserlerinden biri olan Büyük Yıldız Han klasik Osmanlı Hanları tarzında yapılmıştır.
Büyük Yıldız Handa bu zaman kadar değişiklik yapılmış ve Batı Mimarisi kullanılmıştır.
Büyük Yıldız Han’ın toplam olarak üç avlusu bulunmaktadır ve bu han yapıldığı ilk zamanlarda ise tüccar, komisyoncu ve tellal hizmetleri vermekteydi. Bilinen kayıtlara göre Büyük Yıldız Han Sultan II. Abdülhamid zamanında ise han İranlılar tarafından hem otel hemde cami olarak kullanılmaktaydı.
6. Vakıf Han
Osmanlı’nın son zamanlarında inşa edilen Vakıf Han Mimar Kemaleddin tarafından yapılmıştır. 1911 yılında inşaatına başlanan Vakıf Han’ın bitimi ise 1926 yılında olmuştur.
1919 yılında yapılan kaba yapısı ile kullanılmaya başlamasının ardından yapımı tamamlanmıştır. Fransız İşgali sırasında Vakıf Han Fransız askeri tarafından Caserne Victor adı altında Fransız karargahı olarak kullanılmıştır.
Vakıf Han’ın inşaatında ise çelik iskeletler kullanılmış ve toplam 7 kata sahiptir. Vakıf Han’ın inşaatı sırasında yan ve ön yüzeylerinde kesme taşlar kullanılarak duvarları yapılmıştır. Vakıf Han’ın içerisinde her biri katlı olacak şekilde 24 dükkan vardır. Diğer katlarında ise 37 dükkanın yanında 148 odası vardır.
7. Çuhacı Han
Nuruosmaniye Camii’nin avlusunun kuzey kısmında yer alan Büyük Çarşının yakınında bulunmaktadır. 1718 ve 1730 yıllarında sadareti sırasında yapılan Çuhacı Han Sultan III. Ahmed’in Sadrazamı olan Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından eserleri korumak amacı ile yaptırılmıştır.
Çuhacı Han Osmanlı Döneminde yapılan hanlar arasında yer almaktadır. Çuhacı Hanın yapıldığı yerde daha önce İğneci El Hac Hasan Ağa tarafından vakfedilmiş olan bir mescit bulunmaktaydı.
İbrahim Paşa Çuhacı Hanı yaptırırken mescidi hanın kapı üstünde bulunan mekana yaptırmış ve içerisine minberde koydurmuştur. Çuhacı Han 22 Kasım 1750 tarihinde çıkan Hocapaşa yangını sırasında zarar görmüş ve ahşap kısımları oldukça fazla zarar görmüştür.
8. Zincirli Han
Nasuh Paşa külliyesi’nin parçalarından olan Zincirli Han 1708 yılında Nasuh Paşa tarafından yaptırılmıştır. Zincirli Han enine dikdörtgen bir yapıya sahip olmasının yanı sıra bir avlunun çevresinde bulunan iki kata sahiptir.
Zincirli Han’ın güneydoğu avlusundan geçen üstü açık kare kısım bulunmaktadır. Zincirli Han şimdilerde giriş katında kuyumcular ve üst katında ise kuyumcu atölyeleri yer almaktadır.
9. Kurşunlu Han
Karaköy Perşembe Pazarı, Kardeşim Sokağında bulunan Kurşunlu Han 1544 ile 1550 yılları arasında yapılmıştır. Kurşunlu Han, Rüstem Paşa Kervansarayı olarak da bilinmektedir.
Rüstem Paşa Kervansarayı bulunduğu tarihte Galata surlarının Haliç’e açılmakta olan Balıkpazarı ve Yağkapanı kapılarının, Galata Bedesteninin doğu kısmında yer almaktadır. Kurşunlu Han 1896 ile 1909 yılları arasında matbaacılar tarafından iş yeri olarak kullanılmıştır.
10. Balkapanı Hanı
Balkapanı Hanı 16. yüzyıllarda inşa edildiği düşünülmektedir. Balkapanı Hanı bulunduğu dönemde İstanbul’a deniz yolu ile gelen ticaret eşyalarının depolanması için kullanılmıştır.
Balkapanı Hanı iki defa yangına maruz kalmıştır. İlk yangını 1688 yılında yaşayarak büyük ölçüde zarar görmüştür, ikinci yangını ise 1807 yılında yaşamıştır. Balkapanı Hanı Küçükpazar ve Yeni Camii arasında yer almaktadır.
11. Taşhan
Çukurçeşme ve Katırcıoğlu olarak da bilinen Taşhan 1763 yılında yapılmıştır. III. Mustafa tarafından yaptırılmış olan bu han Sipahilerin barınması amacıyla yapılmış ve günümüze tarihi dokularını korumayı başararak gelmiştir.
Bazı kaynaklarda Taşhan, Sipahiler Hanı olarak geçmektedir. Taşhan’ın iki katı ve üç avlusu bulunmaktadır. Taşhan’ı diğer hanlarında ayırt eden özelliği ise han’ın yapımında kesme taş kullanılmasıdır.
12. Vezir Hanı
Fatih ilçesinde bulunan Çemberlitaş semtine yer alan Vezir Hanı içerisinde bulunduğu sokağa da adını vermiştir. Vezir Han 1659 ile 1660 yıllarında Fazıl Ahmet Paşa tarafından yaptırılan Köprülü Külliyesi’ne dahil edilerek yaptırılmıştır.
Vezir Hanı içerisinde İstanbul’a yerleşmiş olan Katolik Gürcüler için ondokuz oda bulunmaktadır. Vezir Handa bulunan odalarda Gürcistan’dan İstanbul’a gelenler ağırlanmaktaydı. 1894 yılında yaşanan deprem sırasında Vezir Han’ın iki odası yıkılmış ve altı odası da büyük zarar görmüştür.
Madam Lusi Köçeoğlu üzerine kayıtlı olan Vezir Handa bulunan odalar aslında Bomonti Gürcü Katolik Kilisesine aittir. 1. Dünya Savaşı’nın meydana gelmesi ve savaşın iyi bir şekilde yönetilememesinin yanı sıra yaşanan mülkiyet sorunları sebebi ile Vezir Handa bulunan bu odalar Bomonti Gürcü Katolik Kilisesinden alınmıştır.
13. Kapalı Çarşı
Kapalıçarşı’nın 48 m x 36 m ölçülerine sahip olan Cevahir Bedesteni ( İç Bedesten ) oldukça tartışmalı bir Bedesten olsa da büyük ihtimalle Bizans Dönemi’nde kalan bir yapı olduğu düşünülmektedir.
Kapalıçarşı’da bulunan Sandal Bedesteni ( Yeni Bedesten ) 1460 yılında Fatih Sultan Mehmed tarafından yaptırılan ikinci Bedestendir. Sandal Bedesteni adını kullanılan bir yolun pamuk diğer yolun yolun ise ipekten dokunmuş olan ve Sandal denilen kumaşların satılmasından almıştır.
Kapalıçarşı’nın kuruluş yılı ise bu yapının inşaatına başlanan 1460 yılı kabul edilir. Kapalıçarşı’nın asıl büyük yapısını ise Kanuni Sultan Süleyman ahşap olarak yaptırmıştır. Kapalıçarşı’nın içerisi 30.700 m2 ve bu metrekarede 66 sokağın yanı sıra toplam 4.000 dükkan bulunmaktadır.
Kapalıçarşı zaman içerisinde büyütülmüş ve genişletilmiştir. Kapalıçarşı’nın içerisinde son zamanlarda toplam olarak 5 cami, 1 mektep, 7 çeşme, 1 sebil, 10 kuyu, 1 şadırvan, 24 kapı ve 17 adet han bulunmaktaydı.
15. yüzyıldan kalma kalın duvarlara sahip olan Kapalıçarşı bir seri kubbe ve örtülü olan eski iki yapının etrafı olarak bilinmekteydi, daha sonralarda gelişen sokaklar ile Kapalıçarşı’ya yapılan ekler sayesinde burası büyük bir alışveriş merkezi olmuştur. Kapalıçarşı’da daha önceleri el işi yapan ve her bir sokağında ayrı bir meslek icra edilen bir çarşıydı.
14. Mısır Çarşısı
Eminönü Yeni Camii ve Çiçek Pazarının hemen yanında yer alan Mısır Çarşısı, İstanbul’un en eski kapalı çarşıları arasında yer almaktadır.
Mısır Çarşısı içerisinde günümüzde bile halen daha ilaç, baharat, çiçek tohumları, bitki kökleri ve bitki kabuklarının yanı sıra kuruyemiş, şarküteri gibi ürünlerde satılmaktadır.
Bizans Döneminde Mısır Çarşısının bulunduğu yerde Makro Envalos adında bir çarşı bulunduğu düşünülmektedir. Turhan Sultan tarafından 1660 yılında yapılan Mısır Çarşısının mimarı ise Kazım Ağadır. Mısır Çarşısı daha önceleri Yeni Çarşı veya Valide Çarşısı olarak anılmaktaydı.
Mısır Çarşısı iki büyük yangın yaşamıştır. Yaşanan bu yangınlar 1691 ve 1940 yıllarında yaşanmıştır. Mısır Çarşısı 1940 ile 1943 yıllarında ise İstanbul Belediyesi tarafından restorasyona uğramıştır.
Ayrıca Eminönü’ne kadar gelmişken Sultanahmet’te gezilecek yerler için oluşturduğumuz listemize bir göz atmak isterseniz sizi şöyle alalım.
15. Sahaflar Çarşısı
Evliya Çelebi’nin bilgilerine göre Kapalıçarşı içerisinde 50 adet dükkan bulunmaktaydı ve bu dükkanlarda toplam olarak 300 kişi çalışmaktaydı. 1910’lu yıllara kadar Hakkaklar Çarşı’na sahaflar yerleşmeye devam etmiştir.
Sahaflar Çarşısı 1950 yılında büyük bir yangına maruz kalmıştır. 1952 yılından sonra Sahaflar Çarşısında kitap satılmaya başlanmıştır. Sahaflar Çarşısının toplam iki kapısı vardır. Bu kapılardan biri Kapalıçarşı’ya diğeri ise Beyazıt Camii’nin yanında yer almaktadır.
1981 yılında Sahaflar Çarşısına Türk matbaacı olan İbrahim Müteferrika’nın büstü Belediye tarafından buraya konulmuştur.
16. Tahtakale
Eminönü’nde bulunan Mısır Çarşısı’nın güneybatı kısmında, Mercanla Rüstem Paşa Camii ile Hasırcılar Caddesi arasında yer alan bir mahalledir. Osmanlı Devleti’ne ait olan kale dışı yerleşim yerleri bulunmaktadır.
Burada bulunan yerleşkeler ise yerleşke olarak bilinir. Son zamanlarda Tahtakale oldukça hareketli bir ticaret alanı olmuştur. 1980 yılları öncesinde yaşanan gayriresmi döviz işlemleri nedeni ile ün kazanan Tahtakale, Tahtakale Borsası terimini meydana getirmiştir.
Ayrıca Fatih‘e kadar gelmişken Fatih’te gezilecek yerler için oluşturduğumuz listemize bir göz atmak isterseniz sizi şöyle alalım
